بهترین روش تقویت هوش هیجانی در نوجوانان
ممکن است برای شما مفهوم هوش هیجانی یا EQ جدید به نظر برسد، اما این مفهوم از قرن‌ها قبل دغدغه اصلی فعالان حوزه روانشناسی بوده است. هیچ فردی نمی‌تواند بدون مدیریت خود در رهبری یا مدیریت سایر افراد موفق شود. بسیاری از افراد علی‌رغم ضریب هوشی بالا در ارتباطات، کنترل هیجان‌ها و تصمیم گیری با […]
توضیحات
ممکن است برای شما مفهوم هوش هیجانی یا EQ جدید به نظر برسد، اما این مفهوم از قرن‌ها قبل دغدغه اصلی فعالان حوزه روانشناسی بوده است. هیچ فردی نمی‌تواند بدون مدیریت خود در رهبری یا مدیریت سایر افراد موفق شود. بسیاری از افراد علی‌رغم ضریب هوشی بالا در ارتباطات، کنترل هیجان‌ها و تصمیم گیری با مشکل روبرو می‌شوند. این‌جا است که مفهوم هوش عاطفی یا هیجانی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. تقویت هوش هیجانی در نوجوانان علاوه‌بر مدیریت تنش و استرس در این دوران حساس به موفقیت‌های بیشتر آن‌ها در زندگی شخصی و کاری کمک می‌کند.
هوش هیجانی چیست؟
در علم هیچ تعریف قابل‌مشاهده ای برای مفهوم هوش وجود ندارد. اگر فردی توانایی استعداد انجام کاری را داشته باشد به‌معنی هوش بالا در آن حوزه است. هوش به زیر‌مجموعه‌های مختلفی مانند هوش منطقی، حرکتی، موسیقی و عاطفی یا هیجانی تقسیم می‌شود. در گذشته باور اغلب مردم این بود که احساس به قلب مربوط می‌شود، مغز مسئولیت کنترل افکار را برعهده دارد. اما امروز می‌دانیم که افکار و عواطف ما از هم جدا نیستند و رابطه عمیقی بین آن‌ها برقرار است.
در تعریف ساده باید بدانید که هوش عاطفی به توانایی کنترل هیجانات فردی کمک می‌کند و فردی که EQ یا هوش هیجانی بالایی دارد در رویارویی با هیجاناتی مانند ترس، خشم و استرس عملکرد بهتری از خود نشان می‌دهد. این افراد توانایی بالایی در درک احساس و عواطف دیگران دارند. رابطه‌ای مستقیم بین هوش عاطفی و تصمیم‌گیری‌های سنجیده و عاقلانه وجود دارد.
پس، هوش هیجانی به معنی توانایی تشخیص، درک، تعریف و مدیریت هیجان‌های فردی و دیگران است. این توانایی به شما اجازه می‌دهد که احساسات درست و غیر‌درست را از هم تشخیص دهید. به بهبود ارتباط و تعامل‌های اجتماعی فرد کمک می‌کند. برای تقویت هوش هیجانی در نوجوان، درک معیار‌های اصلی ارزیابی EQ اهمیت زیادی دارد.
اهمیت تقویت هوش هیجانی در نوجوانان
دوران بلوغ و نوجوانی، حساس‌ترین مرحله زندگی هر فرد به حساب می‌آید. در این دوره شاهد تغییرات جسمی، اجتماعی و ذهنی هستیم که کنترل هیجان‌ها را دشوار می‌کند. برای عبور از این مرحله نیاز به تقویت هوش هیجانی وجود دارد. اغلب روانشناسان معتقد هستند که افزایش سطح EQ در مقایسه با افزایش ضریب هوشی اهمیت بیشتری دارد. زیرا، هوش عاطفی یک فرد مهم‌ترین عامل برای پیش‌بینی کیفیت روابط عاطفی، اجتماعی میزان موفقیت‌ها و شادی او در آینده به حساب می‌آید.
تنها افرادی که سطح خودآگاهی بالایی دارند، در درک و تشخیص احساس یا عواطف دیگران موفق خواهند بود. خودتنظیمی هر فرد به کنترل و مدیریت به‌موقع هیجان‌ها در رویارویی با چالش‌های زندگی کمک می‌کند. تقویت EQ به افراد کمک می‌کند تا از طریق ایجاد انگیزه در خود، تعهد و پیگیری بیشتری در قبال مسئولیت‌های شخصی و اجتماعی خود داشته باشند.
دوره نوجوانی مملو از استرس و تنش است. افرادی که مهارت‌های لازم برای مقابله با این تنش‌ها داشته باشند، از این دوران برای کسب موفقیت عبور می‌کنند. تقویت هوش هیجانی در نوجوان مهم‌ترین ابزار برای کاهش و حذف اضطراب از زندگی آن‌ها است. این توانایی، به جلوگیری از افسردگی ناشی از تغییرات خلقی دوران بلوغ کمک می‌کند. با تقویت این مهارت فردی، نیاز نوجوانان به پاداش یا محرک‌های بیرونی را کاهش می‌دهد.
تفاوت هوش هیجانی در پسر‌ها و دختر‌ها
درک، تشخیص و تفسیر احساسات برای دختران بسیار آسان‌تر از پسران است. دختر‌ها هیچ ترسی از بیان و بروز احساسات خود ندارند. احساس همدلی در آن‌ها بالاتر است. البته، دختر‌ها در مقایسه با پسر‌ها واکشی‌های احساسی بیشتری دارند. همین موارد سبب می‌شود که برقرار ارتباط های اجتماعی برای آن‌ها آسان‌تر باشد. در نقطه مقابل، پسر‌ها عملکرد بهتری برای کنترل و مدیریت هیجان های فردی دارند. این مزیت سبب شده که آن‌ها در مدیریت و کاهش استرس خود موفق‌تر باشند.
معرفی بهترین روش تقویت هوش هیجانی در نوجوانان
نکته جالب‌توجه این است که هوش عاطفی هیجانی یک توانایی و مهارت آموختنی است و می‌توان آن را تقویت کرد. نوجوانان باید افزایش EQ خود می‌توانند از زندگی خود بهره بیشتری ببرند. تلاش مستمر در کنار مراحلی که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم، مهم‌ترین عوامل در تقویت هوش عاطفی هستند.
صحبت از عواطف و احساسات
مشاوران بهترین دبیرستان دوره اول پسرانه منطقه ۳، جوی صمیمی در مدرسه ایجاد کرده‌اند و برقراری ارتباط عمیق بین آن‌ها و دانش‌آموزان ساده‌تر شده است. اما، آن‌ها به والدین توصیه می‌کنند که برای تقویت مهارت‌های ارتباطی فرزند خود به احساسات او اهمیت دهند. والدین باید به نوجوان خود فضای کافی بدهند تا احساسات خود را بدون ترس بیان کند. باید توانایی نوجوان در تعریف و بیان عواطف خود افزایش یابد.
مدیریت عواطف و هیجانات
برای تقویت هوش هیجانی در نوجوانان باید به آن‌ها یاد دهیم که با احساساتی مانند استرس و خشم کنار بیایند. تمرین‌هایی مانند تنفس عمیق و افکار مثبت در کنترل این احساسات نقش مهمی دارد. والدین باید شناخت کافی از حساسیت‌های فرزند خود داشته باشند و از پافشاری روی آن‌ها دست بردارند.
تقویت مهارت‌های ارتباطی
برقراری ارتباط مؤثر با دیگران به کاهش اضطراب دوره نوجوانی کمک می‌کند. فرزند شما باید مهارت گوش دادن را در خود تقویت کند. او باید ترسی از برقراری تماس چشمی با سایر افراد نداشته باشد. به او آموزش دهید که احساسات خود را بدون ترس از نظر و قضاوت دیگران بیان کند. توانایی نه گفتن را در او تقویت کنید.
تقویت خودآگاهی
خودآگاهی به معنی توانایی درک احساسات، نیاز‌ها و افکار فردی و دیگران است. تمرین برای افزایش خودآگاهی، گامی موثر در بهبود هوش هیجانی خواهد بود. به فرزندتان آموزش دهید که احساسات و عواطف خود را در یک دفترچه یادداشت کند. ورزش‌هایی مانند یوگا و مدیتیشن نیز تأثیر فراوانی در افزایش خودآگاهی دارد. از فرزندتان بخواهید برای کشف احساسات بدن خود در رویارویی با هیجان‌ها به محرک‌های بیرونی و علائمی مانند تپش قلب، سردرد، تهوع و غیره توجه کند.
توانایی حل مسئله
بهبود مهارت و توانایی نوجوانان در حل مسائل بر تقویت هوش هیجانی آن‌ها تاثیر می‌گذارد. شناخت چالش‌ها و تعارض‌های زندگی، برای نوجوانی که EQ بالایی دارد، آسان‌تر است. او می‌تواند راه مناسبی برای حل این مشکلات انتخاب کند. با تقویت این مهارت، ترس از شکست در نوجوانان از بین می‌رود. زیرا، آن‌ها هنگام رویارویی با هر مشکل راه حل مناسبی پیدا می‌کنند.
حل تعارض
گام دیگر برای تقویت هوش هیجانی در نوجوانان این است که توانایی توجه به دیدگاه دیگران، مذاکره، از خودگذشتگی، تطبیق‌پذیری و مصالحه را در آن‌ها افزایش دهیم. این مهارت بر بهبود روابط اجتماعی، تحصیلی و شغلی آن‌ها تاثیر می‌گذارد. این مهارت باید در قالب تمرین‌های گروهی آموزش داده شود.
تمرین مهارت گوش دادن
هوش هیجانی تنها به شناخت احساسات و عواطف فردی محدود نمی‌شود. نوجوان باید مهارت درک احساس سایر افراد و همدلی با آنان را یاد بگیرد. استفاده از حس بینایی و توجه به حالت چهره و بدن افراد بهترین روش برای درک عواطف آنان به حساب می‌آید. ما هیچ چیزی به اندازه گوش دادن و توجه به لحن صدای افراد عواطف آن‌ها را مشخص نمی‌کند. فرزندان ما در دوره نوجوانی باید مهارت صبر و توانایی گوش دادن به سایر افراد را یاد بگیرند.
ایجاد انگیزه درونی
برای این‌که EQ فرزند نوجوان خود را افزایش دهید، اجتناب از پاداش‌های افراطی و ایجاد محرک‌های بیرونی بهترین راه است. زیرا، این دو عامل هیچ راهی برای ایجاد انگیزه شخصی و درونی در فرزند شما باقی نمی‌گذارد. نوجوانان در این دوره حساس باید برای دستیابی به اهداف کوچک تلاش کنند. تحقق اهداف همان پاداشی است که به آن می‌رسند. پس، نیازی به دریافت پاداش از طرف والدین ندارند. چنین حالتی، به ایجاد انگیزه درونی و پشتکار در نوجوانان کمک می‌کند.
جمع‌بندی
تقویت هوش هیجانی در نوجوانی، به افزایش مهارت آن‌ها در درک احساسات و افکار فردی و دیگران کمک می‌کنند. این مهارت اکتسابی است و می‌توان به‌مرور آن را تقویت کرد. با‌توجه‌به اهمیت و حساسیت دوران نوجوانی برای تضمین موفقیت فرزندانمان در آینده کاری، عاطفی و تحصیلی باید به تقویت EQ آن‌ها اهمیت دهیم. زیرا، افرادی که مهارت‌های ارتباطی بهتری دارند، شنیدن صحبت دیگران برای آن‌ها آزاردهنده نیست و جهت موفقیت به محرک‌های بیرونی وابسته نیستند، آینده بهتری خواهند داشت.
سوالات متداول
- برای تقویت هوش هیجانی در نوجوانان چه کار کنیم؟
تمرین و افزایش آگاهی برای تقویت مهارت نوجوانان ضروری است. ایجاد انگیزه مثبت، افکار مثبت، بیان احساسات، توانایی نه گفتن، کنترل هیجان‌ها، آموزش حل تعارض و حل مسئله گام‌های اساسی تقویت هوش هیجانی هستند.
- چرا هوش هیجانی مهم است؟
هوش عاطفی و هیجانی، مهارتی است که به درک عواطف و افکار فردی و دیگران کمک می‌کند. تغییرات جسمی، هورمونی و احساسی در دوران نوجوانی، فرد را با چالش‌های زیادی روبرو می‌کند. افراد برای تصمیم‌گیری‌های بهتر و مدیریت هیجان‌های خود در این دوره به تقویت EQ نیاز دارند.
- دختر‌ها و پسر‌ها از نظر هوش هیجان چه تفاوتی با هم دارند؟
درک و بیان احساسات برای دختر‌ها آسان‌تر است، آن‌ها می‌توانند به راحتی با سایر افراد ارتباط برقرار کنند. اما، کنترل و مدیریت هیجان‌ها در کنار مقابله با استرس برای پسر‌ها ساده‌تر خواهد بود.
- آیا می‌توان در طول دوره زندگی هوش هیجانی را تقویت کرد؟
بله، هوش هیجانی یک مهارت آموختنی است و از طریق تکرار و تمرین تقویت می‌شود.
مقالات مرتبط
آموزش مهارت حل مسئله به نوجوانان در ۶ گام
مراحل انتخاب رشته نهم از صفر تا صد
