رویکرد پژوهش محوری در مدرسه
رویکرد پژوهش محوری در آموزش و پرورش، رویکردی نوین و متفاوت از روش‌های سنتی تدریس است که طی دو دهه اخیر مورد توجه بسیاری از صاحب نظران، نظام های آموزشی پیشرو و بهترین مدارس در جهان قرار گرفته است. این رویکرد بر یادگیری فعال، خودگردان و مشارکتی، با تاکید بر پرسشگری، کنجکاوی علمی و انجام […]
توضیحات
رویکرد پژوهش محوری در آموزش و پرورش، رویکردی نوین و متفاوت از روش‌های سنتی تدریس است که طی دو دهه اخیر مورد توجه بسیاری از صاحب نظران، نظام های آموزشی پیشرو و بهترین مدارس در جهان قرار گرفته است. این رویکرد بر یادگیری فعال، خودگردان و مشارکتی، با تاکید بر پرسشگری، کنجکاوی علمی و انجام پژوهش توسط خود دانش آموزان تمرکز دارد.
پیاده‌سازی موفق این رویکرد نیازمند دگرگونی و تحول اساسی در ساختارها، روش ها و فرهنگ حاکم بر مدارس است. اگرچه پیاده‌سازی آن با چالش‌ها و موانعی همراه است، ولی به‌عنوان یک راهبرد موثر در جهت تربیت نسلی مستقل، خلاق و توانمند مورد تاکید قرار گرفته است. در این مقاله ما به عنوان بهترین دبیرستان دوره اول صدر با بیان تجربیات و بررسی‌هایمان به رویکرد پژوهش محوری در مدرسه می‌پردازیم و جزئیات بیشتری را مورد بحث قرار می‌دهیم.
به چه مدرسه ای پژوهش محور گفته میشود؟
مدرسه پژوهش محور، مدرسه‌ای است که بر مبنای فعالیت‌های یادگیری و آموزش پژوهش محور شکل گرفته است. در این مدارس، تمرکز بر پرسشگری، کاوشگری و پژوهش نه تنها به‌عنوان روش‌های یادگیری بلکه به‌عنوان فلسفه آموزشی در نظر گرفته میشود. ویژگی‌های اصلی این مدارس عبارتند از:
تاکید بر پرسشگری و یادگیری فعال: دانش‌آموزان را تشویق میکند تا سوالات خود را طرح کرده و به دنبال پاسخ‌هایی مستقلانه بگردند.
ارتباط آموزش با زندگی واقعی: تلاش میکند تا محتوای آموزشی را با تجربیات و موقعیت‌های واقعی زندگی دانش‌آموزان پیوند دهد.
ترویج خلاقیت و نوآوری: فضایی ایجاد میکند که در آن دانش‌آموزان می‌توانند راه‌حل‌های خلاقانه و نوآورانه‌ای را برای مشکلات پیچیده ارائه دهند.
مشارکت فعال دانش‌آموزان: دانش‌آموزان نه تنها مخاطبان بلکه فعالان اصلی در فرایند یاددهی-یادگیری هستند.
توانمندسازی دانش‌آموزان: به دانش‌آموزان این امکان را می‌دهد تا مهارت‌ها و توانایی‌های خود را در زمینه‌های مختلف تقویت کنند.
روش‌های پیاده‌سازی ویژگی‌های پژوهش محور
- استفاده از پروژه‌های تحقیقاتی و فعالیت‌های کاربردی برای درگیر کردن دانش‌آموزان در یادگیری.
- ارتباط مستمر با جامعه و صنعت برای ارائه تجربیات یادگیری واقع‌بینانه و معنادار.
- تاکید بر توسعه مهارت‌های تفکر انقادی، حل مسئله و تحلیلی در دانش‌آموزان.
یادگیری با رویکرد پژوهشی چه کمکی به ما میکند؟ فواید یادگیری آن چیست؟
یادگیری پژوهش محور نه تنها به افزایش انگیزه و عمق بخشیدن به یادگیری کمک میکند، بلکه مزایای بسیاری را برای دانش‌آموزان به همراه دارد. در زیر به فواید یادگیری پژوهش محور می‌پردازیم:
- تقویت مهارت‌های تفکر انتقادی و حل مسئله
- تشویق دانش‌آموزان به تجزیه و تحلیل اطلاعات
- ارزیابی منابع و توسعه استراتژی‌های حل مسئله
- ترویج تفکر خلاق و نوآورانه در مواجهه با چالش‌ها و مسائل مختلف
- افزایش خلاقیت
- ترغیب دانش‌آموزان به ارائه راه‌حل‌های خلاقانه و منحصربه‌فرد
- توسعه توانایی آن‌ها در ایده‌پردازی و ابتکار
- تقویت حس کنجکاوی و تشویق دانش‌آموزان به طرح پرسش‌های عمیق‌تر و جستجوی دانش
- توسعه احساس مسئولیت‌پذیری نسبت به یادگیری خود و تشویق به کار گروهی و همکاری
- افزایش اعتماد به نفس
- ارتباط بهتر با محتوای آموزشی و زندگی واقعی
این رویکرد به دانش‌آموزان کمک میکند تا بینش عمیق‌تری نسبت به موضوعات مورد مطالعه پیدا کنند و ارتباطات معناداری بین دانش تئوریک و کاربردهای عملی آن در دنیای واقعی برقرار کنند. دانش‌آموزان نه تنها مطالب درسی را به خاطر می‌سپارند، بلکه می‌آموزند چگونه دانش را به‌طور کاربردی در موقعیت‌های واقعی به کار بگیرند. این امر به توسعه مهارت‌های زندگی و آمادگی برای چالش‌های آینده کمک میکند.
راهکارهای پیاده‌سازی رویکرد پژوهش محوری
پیاده‌سازی رویکرد پژوهش محوری در مدارس نیازمند استراتژی‌ها و روش‌های متفاوتی است که فراتر از روش‌های سنتی تدریس است. در زیر به معرفی این راهکار‌ها می‌پردازیم:
- در بحث‌های گروهی و جلسات مبتنی بر همفکری برای تشویق دانش‌آموزان به تبادل ایده‌ها و دیدگاه‌ها بپردازید.
- پروژه‌های مبتنی بر مسئله و تحقیق که دانش‌آموزان را به کاوش و حل مسائل واقعی ترغیب کند، بپردازید.
- آزمایش‌های عملی و مشاهدات میدانی برای فراهم کردن تجربیات یادگیری دست اول، انجام دهید.
- بر یادگیری از طریق انجام و تجربه به جای صرفا یادگیری نظری تاکید داشته باشید.
- زیرساخت‌های لازم برای تحقیق را فراهم کنید.
- کلاس‌های درس با منابع و ابزارهای لازم برای تحقیق و پژوهش، مانند دسترسی به اینترنت، کتاب‌ها و مواد آزمایشگاهی تجهیز کنید.
- دانش‌آموزان را به استفاده از منابع دیجیتال و آنلاین برای تحقیق و یافتن اطلاعات تشویق کنید.
- معلمان را نه تنها به‌عنوان منتقل کننده دانش بلکه به‌عنوان راهنما و مشاور در فرایند یادگیری تربیت کنید.
- آموزش و توسعه مهارت‌های پژوهشی دانش‌آموزان، مانند طرح پرسش‌های موثر، تحلیل داده‌ها و نگارش گزارش‌های علمی.
- استفاده از ابزارهای دیجیتال و پلتفرم‌های آموزشی برای افزایش دسترسی دانش‌آموزان به منابع پژوهشی.
- ترویج مهارت‌های دیجیتالی و اطلاعاتی به‌عنوان بخشی از فرایند یادگیری پژوهش محور.
چالش‌ها و موانع پیاده‌سازی رویکرد پژوهش محوری
پیاده‌سازی رویکرد پژوهش محوری همانند رویکرد مهارت محور در مدارس با چالش‌ها و موانع متعددی روبرو است که نیاز به توجه و برنامه‌ریزی دقیق دارد. در ادامه به معرفی برخی از آن‌ها می‌پردازیم.
نبود زیرساخت‌ها و امکانات لازم
کمبود تجهیزات و منابع آموزشی مانند فضاهای آزمایشگاهی، کتاب‌ها و دسترسی به اینترنت و فناوری‌های مدرن و محدودیت‌های مالی که مانع از تهیه و به‌روزرسانی منابع آموزشی میشود.
مقاومت در برابر تغییر
مقاومت برخی از معلمان و مسئولان آموزشی نسبت به تغییر روش‌های تدریس سنتی و اتخاذ رویکردهای نوین و مقاومت در ساختارهای سازمانی و نظام‌های آموزشی که تغییرات را دشوار می‌سازد.
عدم تناسب ساختار ارزشیابی
ساختارهای فعلی ارزشیابی و امتحانات که اغلب بر پایه حفظیات و تست‌های استاندارد هستند، با اهداف یادگیری پژوهش محور همخوانی ندارند. از این رو نیاز به توسعه روش‌های ارزشیابی که مهارت‌های پژوهشی، تفکر انتقادی و خلاقیت را اندازه‌گیری کند.
چالش‌های مرتبط با دانش‌آموزان
مشکلات انگیزشی در بین دانش‌آموزان که ممکن است با روش‌های یادگیری پژوهش محور کمتر آشنا باشند.
از این رو، نیاز به توسعه مهارت‌ها و دانش پایه در دانش‌آموزان برای موفقیت در پروژه‌های پژوهشی است.
- چالش‌های مرتبط با برنامه درسی
- تطابق نداشتن برنامه‌های درسی موجود با نیازهای یادگیری پژوهش محور
- نیاز به بازنگری و تغییر آن‌ها
- تحدید زمانی کلاس‌های درسی که محدودیت‌هایی برای انجام فعالیت‌های پژوهشی دارند
با توجه به این چالش‌ها و موانع، لازم است تدابیری در جهت مقابله با آن‌ها و تسهیل اجرای رویکرد پژوهش محوری در مدارس اتخاذ شود.
چشم انداز امیدبخش پیش روی رویکرد پژوهش محوری در مدرسه
پیشبرد و تعمیم رویکرد پژوهش محوری در نظام آموزشی می‌تواند سهم بسزایی در تربیت انسان‌های خلاق، خودباور، کنجکاو و کارآفرین در آینده داشته باشد؛ انسان‌هایی که با دیدی نقادانه و خلاقانه بتوانند مسائل و مشکلات پیرامون خود را شناسایی کرده و با بهره‌گیری از توانایی حل مسأله و روحیه کار گروهی، راه حل‌های بدیعی را ارائه دهند.
این امر مستلزم اصلاح ساختارها و برنامه‌ریزی‌های کلان آموزشی بر اساس الگوها و تجارب موفق جهانی در پیاده‌سازی آموزش پژوهش محور است. بدین ترتیب آموزش و پرورش کشورمان می‌تواند با هماهنگی بخش‌های دیگر، زمینه‌ساز تحقق و ظهور جامعه‌ای دانش‌بنیان و دارای سطح بالای خلاقیت و نوآوری گردد.
مقالات مرتبط
اختلال خواندن چیست؟ بررسی اختلال خواندن در دانش آموزان
بهترین کتاب کمک درسی ریاضی نهم| آموزش، کتاب کار، تیزهوشان و سوالات امتحانی
