بهترین زمان برای درس خواندن چه ساعاتی از روز است؟ بهترین زمان مطالعه

دانش‌آموزان به ۳ گروه یادگیرندگان صبحگاهی، ظهرگاهی و شب‌هنگام تقسیم می‌شوند. بهترین زمان درس خواندن در روز برای هر گروه، متفاوت است. هر ساعت می‌تواند برای نوع خاصی از مطالعه (حفظ، حل مسئله یا مرور) مناسب‌تر باشد. روش‌هایی مانند پومودورو و ساعت بیولوژیکی نیز وجود دارد.

چرا زمان درس خواندن اهمیت دارد؟

زمان درس خواندن، بر میزان یادگیری دانش‌آموز بسیار اثر می‌گذارد. به‌طورکلی، ذهن دانش‌آموز، صبح‌ها و پس از خواب شبانه کافی، برای جذب مطالب آماده‌تر است. به همین دلیل، بیشتر مدارس کشور، از جمله بهترین دبیرستان دوره اول پسرانه منطقه 3 (سلام صدر)، کلاس‌ها را در نوبت صبح برگزار می‌کنند. برای تشخیص بهترین زمان مطالعه، باید به ریتم شبانه‌روزی و عملکرد ساعتی حافظه نیز توجه داشت.

تأثیر ریتم شبانه‌روزی بر عملکرد مغز و حافظه

علم روان‌شناسی زمان (Chronopsychology) می‌گوید که عملکرد بدن و ذهن انسان به‌صورت ریتمی در ساعات مختلف روز، تغییر می‌کند. البته در مورد همه دانش‌آموزان به‌طور دقیق نمی‌توان گفت که بهترین زمان درس خواندن چه ساعتی است. چراکه هر فرد «زمان‌گونه» مخصوص خود را دارد؛ یعنی برخی از افراد در صبح، و برخی دیگر در بعدازظهر، عصر یا شب بهتر عمل می‌کنند.

بهترین زمان درس خواندن در روز، به ساعات منظم خواب‌وبیداری دانش‌آموز نیز بستگی دارد. عملکرد عمومی ذهن به‌خودی‌خود بر حافظه اثر می‌گذارد. البته حافظه بدون توجه به ریتم عمومی هر فرد، می‌تواند فقط از ساعات خاص روز نیز تاثیر بپذیرد. سن، عامل مهم دیگری است. برای دانش‌آموزان در مقاطع تحصیلی بالاتر، رابطه بین ساعت روز و عملکرد ذهن، مهم‌تر خواهد بود.

رابطه بین ساعت مطالعه و میزان یادگیری

هر انسان از انواع مختلفی از حافظه برخوردار است (مانند حافظه حسی، حافظه آشکار و ناآشکار، حافظه شرطی شده یا معنایی). بعضی از محققان می‌گویند حافظه کاری (برای حل مسئله) و حافظه کلامی (برای یادگیری کلمات) در تمامی ساعت روز به‌طور یکسان کار می‌کنند. البته حافظه معنایی برای ذخیره اطلاعات و کسب دانش، فقط در بهترین زمان درس خواندن در روز (بر اساس زمان‌گونه دانش‌آموز) خوب عمل می‌کند.

مقایسه بهترین زمان‌های مطالعه برای یادگیری بهتر

به‌طورکلی، بهترین زمان مطالعه را بین ۱۰ صبح تا ۲ بعدازظهر یا ۴ بعدازظهر تا ۱۰ شب می‌دانند. البته هر ساعتی مزایا و معایب خود را دارد.

مطالعه در صبح (۶ صبح تا ۱۰ صبح) | بیشترین بازدهی ذهنی

انرژی انسان معمولا صبح‌ها بیشتر، و ذهن او تازه‌تر است. علت این امر را می‌توان به خواب شبانه کافی و یک صبحانه مغذی نسبت داد. ضمنا، صبح‌ها همه‌جا خلوت‌تر است و عوامل حواس‌پرتی کمتر هستند.

آفتاب دل‌انگیز صبح، مغز را هشیارتر نگه می‌دارد و حفظ ریتم شبانه‌روزی بدن کمک می‌کند. این یعنی دانش‌آموز، شب‌ها خواب راحت‌تری خواهد داشت و ذهن او برای روز بعد آماده‌تر می‌شود.

مطالعه در ظهر و بعدازظهر (۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر) | تعادل بین تمرکز و استراحت

اگر بپرسیم که بهترین زمان درس خواندن چه ساعتی است، کمتر کسی به ظهر و بعدازظهر فکر می‌کند. افراد معمولا از این زمان برای صرف ناهار، گپ زدن با دوستان و خواب میان‌روزی استفاده می‌کنند. البته در صورت داشتن رژیم غذایی مناسب، ذهن برخی از دانش‌آموزان ذاتا در این ساعات بسیار فعال‌تر عمل می‌کند.

مطالعه در عصر (۴ عصر تا ۸ شب) | دوره پردازش مطالب و تثبیت یادگیری

عصرها، نه برای یادگیری مطالب جدید، بلکه برای تثبیت مطالب آموخته‌شده در ساعات قبلی روز عالی هستند. ذهن انسان در عصر، بهتر می‌تواند مفاهیم را به هم اتصال بدهد و ارتباط میان آن‌ها را کشف کند. تفکر انتقادی و مهارت‌های تحلیلی دانش‌آموز در این زمان بهتر کار می‌کند.

مطالعه در شب (۸ شب تا نیمه‌شب) | آرامش ذهنی و تمرکز بالا برای مرور

افرادی هستند که به‌طور طبیعی، شب‌ها انرژی بیشتری برای یادگیری دارند. مهم‌ترین مزیتی که شب را به بهترین زمان درس خواندن تبدیل می‌کند، ساکت بودن آن است.

ضمنا، مطالعه پیش از خواب، به تثبیت مطالب حفظی در ذهن کمک می‌کند. البته افراد شب‌بیدار هرگز نباید از ۸ تا ۹ ساعت خواب در شبانه‌روز غافل شوند.

چگونه زمان مناسب مطالعه خود را پیدا کنیم؟

بهترین زمان مطالعه باید به‌گونه‌ای انتخاب شود که هیچ وقفه طولانی (برای انجام امور دیگر) بین آن نیفتد. همچنین باید توجه داشت که بخش‌های مختلف ذهن در کدام ساعت خوب عمل می‌کنند. برای مثال، اگر حافظه تصویری در صبح بهتر عمل می‌کند، می‌توانید حفظ اطلاعات درسی را صبح‌ها انجام دهید. ۳ نکته دیگر نیز وجود دارد.

شناخت ساعت بیولوژیکی بدن و سطح انرژی شخصی

بدن انسان، یک ساعت درونی دارد که و تعیین می‌کند دانش‌آموز چه ساعتی بیدار، خواب‌آلود، گرسنه، خسته یا پرانرژی باشد. برای اینکه بدانید بهترین زمان درس خواندن چه ساعتی است، باید به ساعت بیولوژیکی بدن توجه کنید که بر ترشح هورمون‌ها و عملکرد ذهن اثر دارد.

بهترین زمان برای انجام امور مختلف روزمره (مانند صرف غذا، خواب، تفریح و مطالعه) را با توجه به ساعت بیولوژیکی دانش‌آموز پیدا کنید.

آزمایش ساعات مختلف مطالعه و ثبت میزان بازدهی

ممکن است بهترین ساعت مطالعه با زمان موردنظر دانش‌آموز برای درس خواندن، متفاوت باشد. بنابراین، نباید درباره بهترین زمان درس خواندن در روز به‌صورت دلبخواهی عمل کرد. می‌توانید در چند روز مختلف، هر بار یک ساعت متفاوت را امتحان کنید. آنگاه بهترین ساعت را به‌طور منظم به عنوان بهترین زمان مطالعه در نظر بگیرید.

تنظیم عادات روزانه برای هماهنگی با ریتم طبیعی بدن

اگر ذهن دانش‌آموز درون یک چرخه منظم روزانه بیفتد، خود را با آن چرخه هماهنگ می‌کند و به‌طور دقیق، می‌داند که چه زمانی باید عملکرد خوبی داشته باشد.

تکنیک‌های افزایش بهره‌وری در ساعات مختلف مطالعه

کارت بازی، پازل، ورزش، رقص و موسیقی از تکنیک های افزایش یادگیری هستند. بنابراین، به‌جای آنکه بپرسیم بهترین زمان درس خواندن چه ساعتی است، شاید بهتر باشد که به راه های تقویت ذهن مانند پومودورو و استراحت توجه کنیم.

استفاده از تکنیک پومودورو برای افزایش تمرکز

تکنیک پومودورو می‌گوید که زمان مطالعه خود را به بخش‌های کوچک (مانند بخش‌های ۲۵ دقیقه‌ای) تقسیم کنید و میان آن، استراحت‌های کوتاه (۵ دقیقه‌ای)‌ لحاظ کنید. پس از ۴ بازه ۲۵ دقیقه‌ای، می‌توانید یک استراحت طولانی‌تر ۱۵ تا ۳۰ دقیقه‌ای را در نظر بگیرید. بدین ترتیب، دیگر از مطالعه بدون توقف خبری نیست و ذهن در بهترین زمان درس خواندن خسته نخواهد شد. مزایای این روش عبارت‌اند از:

• تمرکز
• کاهش حواس‌پرتی
• کاهش استهلاک ذهن
• افزایش مسئولیت‌پذیری دانش‌آموز
• افزایش انگیزه درس خواندن

ترکیب مطالعه با استراحت‌های کوتاه برای جلوگیری از خستگی

استراحت‌های کوتاه (۵ تا ۶۰ دقیقه) در میان مطالعه، ذهن را بازسازی می‌کنند و امکان ادامه مطالعه را فراهم می‌آورند؛ مانند:

• حضور در طبیعت
• مدیتیشن
• پیاده‌روی کوتاه ۲۰ دقیقه‌ای
• چرت زدن
• دوش گرفتن
• تمرین تنفس
• نرمش و ورزش
• میان وعده
• خلاقیت (نقاشی و خط‌خطی کردن)

روش‌های افزایش تمرکز هنگام مطالعه در ساعات غیر اوج

اگر در بهترین زمان درس خواندن در روز و بهترین عملکرد ذهنتان نیستید، ابتدا هر عاملی که ممکن است باعث حواس‌پرتی‌تان شود را از محیط دور کنید. موبایل و تبلت را روی حالت سکوت قرار دهید. نور اتاق مطالعه را زیاد کنید (ترجیحا نور آفتاب).

توصیه می‌شود که زیاد راحت نباشید. به‌جای لباس راحتی، لباس بیرون بپوشید و هنگام مطالعه، گاهی از جایتان بلند شوید. دمای اتاق را زیاد گرم نکنید (دمای ایده آل، ۲۲ درجه سانتی‌گراد است). همراه با دوستانتان مطالعه کنید تا تشویق شوید. آب کافی بنوشید و از خوردن غذای سنگین، بپرهیزید.

بهترین زمان برای مطالعه قبل از امتحان

برای درس‌های حجیم، مطالعه باید دست‌کم ۵ روز قبل از امتحان شروع شود. برای درس‌های کم‌حجم‌تر، بهترین زمان مطالعه از 2 یا 3 روز قبل است.

مرور سریع مطالب در صبح زود

ذهن پرانرژی در صبح، به‌خوبی مطالب را جذب می‌کند. بعد از بیدار شدن، کمی صبر کنید تا ذهن  از خواب‌آلودگی درآید. ۳۰ تا ۶۰ دقیقه بعد از بیدار شدن، بهترین زمان برای درس خواندن و مرور است. حداقل ۶۰ دقیقه قبل از امتحان، مرور مطالب را متوقف کنید.

تثبیت اطلاعات در عصر و شب قبل از امتحان

چند دقیقه قبل از خواب، بهترین زمان مطالعه برای حفظ مطالب کلیدی است، زیرا خواب می‌تواند مطالب را به‌خوبی در ذهن تثبیت کند. این‌ها شامل کلمات مهم، فرمول‌های کاربردی و نظریات اصلی می‌شوند.

بهترین ساعت مرور نهایی برای افزایش یادآوری

بهترین ساعت درس خواندن برای مرور نهایی، درواقع شب قبل از امتحان و ۲ تا ۳ ساعت قبل از خواب است. صبح امتحان نیز یک مرور سریع (فقط روی تیترها و مطالب اصلی) توصیه می‌شود.

جمع‌بندی

خوب است که در زندگی نظم داشته باشید تا ذهن  با توجه به ریتم شبانه‌روزی بدن، بداند که بهترین زمان درس خواندن چه ساعتی است. همچنین، بهتر است علاوه بر شناخت بهترین ساعت درس خواندن، به راه های تقویت ذهن نیز فکر کنید.